Een roer in Vorden als roerganger van mijn leven (1727)

Een geweerschot betekent vaak het einde van het leven van dier of mens. Heel bijzonder dat mede met zo’n wapen juist het stártschot van mijn leven is gegeven. In dit geval met een exemplaar van het type dat ‘roer’ wordt genoemd.

Te veel kruit

Het is begin oktober 1727, het jachtseizoen is net begonnen. Lambert op Enserink (1691-1727) in de buurtschap Veldwijk onder Vorden bereidt zich voor op een dagje struinen door de velden. Eerst maar eens zijn geweer klaarmaken. Hij vult het met kruit, in zijn enthousiasme met ietsje teveel. Dan gaat hij op weg. Na enige tijd duikt er een mogelijke prooi op. Tijd voor het eerste schot. Lambert legt aan, en …  dan gaat het mis. Met het afgaan van het geweer stoot de kolf door een terugslag keihard tegen zijn lichaam. Het gevolg van het teveel aan kruit. Lambert overleeft het niet.

Een (ganzen)roer (collectie Klaas Bakker, Vorden). Met een ganzenroer (doorsnee

 4 à 5 cm.) kun je een hele vlucht ganzen in één keer doodschieten.

Zo zou het gegaan kunnen zijn. Een andere mogelijkheid is er bijna niet om jezelf met je eigen roer dood te schieten zoals het begraafboek van Vorden vermeldt: ‘den 5 october 1727 Lambart Enserinck met sien eigen roer hem zelven doot geschoten (…).' Een geweer met een lengte van zo’n 1,70 tot 2 meter zet je niet tegen je slaap en richt je ook niet op je voorhoofd.

De omschrijving ‘hem zelven doot geschoten’ lijkt op opzet te duiden, maar in de Achterhoek zegt men bij een dodelijk verkeersongeval ook wel: ‘hij heeft zichzelf doodgereden’. Niet helemaal uit te sluiten valt echter dat er ook kortere exemplaren in omloop waren. Zo werd een pistool wel een ‘kort roer’ genoemd.

Bennie Jolink

Hoe dan ook. Triest voor Lambert, maar zou dit niet gebeurd zijn, dan was ik nooit geboren. En ook Bennie Jolink van Normaal niet. Wat een beetje te veel kruit niet aan Achterhoekse dynamiek teweeg kan brengen...

Dat zit zo.

Bennie Jolink (Normaal), mede-afstammeling van Anneken en Hendrik

Enserink

Lambert was getrouwd met onze voormoeder Anneken Veltmaat (1693-1761). Zij blijft na het voorval alleen achter op Enserink. Er is nu ruimte voor een nieuwe huwelijkspartner. Al snel dient zich iemand aan: Hendrik Brinkerhof (+1751). Ze trouwen zo’n zeven maanden na het noodlottige ongeval van Lambert. En uit deze laatste nieuwe relatie zijn Bennie Jolink en ik uiteindelijk voortgekomen.

Hendrik komt van boerderij Brinkerhof (De Heegherhoek 2, Vorden-Veldwijk). Bij zijn huwelijk trekt hij in op Enserink en gaat verder onder de naam Hendrik Enserink. Zo gaat dat in die tijd. Vaak word je genoemd naar de plek waar je woont, die dus kan veranderen tijdens een mensenleven.

Koetshuis

De boerderij waar Anneken met haar beide echtgenoten woonde, bestaat nog. Het is het huidige koetshuis bij Huize Enzerinck (Almenseweg 60, Vorden). In 1768 is de boerderij eigendom van de Zutphense advocaat en burgemeester Rudolph Jan Staring. Hij laat in dat jaar Enserink veranderen in een buitenverblijf door er een ‘landsheerkamer’ aan te bouwen. De pachter van dat moment, Harmen Enserink, een zoon van Anneken en Hendrik, vertrekt bij die gelegenheid naar erve Bouhuis in Harfsen.

Tussen 1836 en 1838 wordt het huidige huis Het Enzerinck gebouwd door de toenmalige eigenaren jhr. Constantin A.E.A. van Panhuys en Charlotte E.W. Staring (dochter van de dichter; een andere tak dan Rudolph Jan). Na de Tweede Wereldoorlog heeft het koetshuis zijn woonfunctie teruggekregen. Het wordt nu ook wel het Oude Enzerinck genoemd.

De voormalige boerderij Enserink, nu Oude Enzerink genaamd. Eerst wordt in 1768 een landsheerkamer aangebouwd. Na de bouw van het huidige Enzerink verandert de bestemming in koetshuis. Weer later krijgt het zijn woonfunctie terug.

Anneken Veltmaat en Lambert Enserink kregen samen vijf kinderen, geboren in de slechts zeven jaar van hun huwelijk. Anneken krijgt er in haar tweede huwelijk met Hendrik Brinkerhof in zes jaar tijd nog eens vier bij, waaronder onze voormoeder Esselina Enserink. 

Het zit Anneke niet mee

Lamberts dood is niet de eerste klap die Anneken Veltmaat in haar leven te verwerken krijgt. Al veel eerder zit het haar niet mee. In 1696 overlijdt haar vader. Anneken is dan pas drie jaar oud. Haar moeder is al gestorven en haar vader inmiddels zelfs hertrouwd. Als wees blijft ze achter op de boerderij waarop ze is geboren: Veltmaat in Barchem. De nieuwe man van haar stiefmoeder trekt daar in, het oorspronkelijke gezin valt uit elkaar. Anneken wordt ondergebracht op Joostink (Joostinkweg 1, Vorden-Veldwijk), de ouderlijke boerderij van haar vader. Daar boeren nu haar tante Jenneken, zus van vader Jan, en Annekens oom Jan Hesselink, inmiddels Joostink geheten. In 1717 wordt Anneken lidmaat van de kerk in Vorden. Blijkens een getuigenverklaring uit 1734 werkt ze tot haar huwelijk in 1720 als dienstmeid op Joostink. Ze heeft dus wel wat moeten doen voor de kost.

Kwartierstaat Anneken

1.    Anneken Veltmaat geb. op Veltmaat onder Barchem en ged. 21.02.1693, overl. Vorden 19.07.1761, tr. (1) Vorden 23.06.1720, 27 jaar oud, met Lambert Goosen Enserink, 28 jaar oud, ged. Vorden 06.09.1691, overl. Vorden 05.10.1727), tr. (2) Vorden 08.05.1728 Hendrik Harmsen Brinkerhof, later Enserink (zie onder)

2.    Jan Jacobs Veltmaat / Joostink, geb. Vorden op Joostink ca. 1650, overl. Barchem op Veltmaat 1696. tr. (2) Lochem 16-06-1695 Johanna te Winkel / Hassink, tr.(1) Vorden 20.03.1687

3.   Jenneken Jansen Hesselink / Bouw-Hassink, ged. Barchem 07.01.1666, overl. Barchem <1695.

Bij hun huwelijk betrekt het paar boerderij Veltmaat onder Barchem.

4.   Jacob Roelofsen Joostink / Korterink, geb. Barchem op Korterink, ged. Lochem 08.09.1611, overl. Vorden 15.02.1692, tr. Vorden 14.01.1636, 34 jaar oud, met

5.    Gartjen Jansen Gruwel, geb. Vorden ca. 1610, overl. Vorden <1663

 Rond hun huwelijk komen Jacob en Gartjen als pachters op boerderij Joostink, als opvolgers  van Lambert Jansen Jebbekinck / Joostink.

 Jacob geldt in Vorden als een notabel man. Tot op gevorderde leeftijd wordt hij dikwijls  gehoord vanwege zijn kennis van zaken in de regio. Zo wordt hij in 1690 in een verklaring  één   van ‘de tuigbare mannen’ genoemd.

             Hun dochter Jenneken en haar man Jan Besselink, later Jan Joostink geheten, zullen later de pacht van Joostink van haar ouders overnemen. 

De weg in Vorden-Veldwijk waaraan de gelijknamige boerderij ligt

6.     Jan Hesselink / Bouw-Hassink / Veltmaat, geb. Barchem ca. 1640, overl. Barchem <1675, tr. ca. 1665

7.     Jenneken Jansen Hassink / Korterink, geb. Barchem ca. 1640, overl. Barchem >21.02.1693

8.      Roeloff Jansen Korterink, geb. Barchem ca. 1580, overl. ca. 1653, tr. (2) Vorden 07.07.1626 Jenneken Driessen Gruwel, tr. (1) Lochem 21.09.1608

9.      Essele van Haerle, 22 jaar oud, ged. Lochem 25.08.1586, overl. Lochem <14.03.1626

10.   Jan Gerritsen Gruwel, geb. ca. 1575, overl. Vorden <1651, tr. <1606

11.   Jenneken Hendriks, weduwe van Dries Gruwel

             Jan volgt de gestorven Dries op als pachter van Gruwel/Grouwel (Almenseweg 33, Vorden-  Veldwijk).

             Rond 1639 vertrekken Jan en Jenneken naar Olthuis, Mosselseweg 5 (Vorden-Mossel), later  opgevolgd door hun zoon Jan.

      12. Jan Bouw-Hassink, geb. Lochem ca. 1610, overl. Barchem >12-12-1657, tr.

      13. Anne Veltmaat, geb. Barchem ca. 1610, overl. >12.12.1657

      14. Jan / Johan Roelofsen Hassink / Korterink, ged. Barchem 18-10-1609, overl. Barchem >14.11.1664, tr. <02.07-1636

      15. Elsken Luikens Hassink, geb. Barchem ca. 1608, overl. <1692

      16. Jan Korterink, geb. Barchem ca. 1550, overl. Barchem <21.09.1608

      18. Hendrik van Haerle, burgemeester van Lochem, geb. ca. 1557, overl. Lochem <20.05.1630,   tr. (2) Lochem 25.06.1626 Aeltien Loesink, tr. (1) Lochem 26.05.1583

      19. Gertken Jansen Tiessink, geb. Lochem ca. 1565, overl. Lochem 25.04.1626

      26. Rijkelt Veltmaat, geb. ca. 1570, tr. Lochem 29.02.1596

      27. Elsken Vennekers op de Wildenborch, geb. ca. 1570, overl. Barchem ca. 1615

      28.  Roeloff Jansen Korterink, geb. Barchem ca. 1580, overl. ca. 1653 (zie ook 8.), tr. (2) Vorden 07.07.1626 Jenneken Driessen Gruwel, tr. (1) Lochem 21.09.1608 

29.  Essele van Haerle, 22 jaar oud, ged. Lochem 25.08.1586, overl. Lochem <14.03.1626
(zie ook 9.)

30. Luiken Garrits Hassink, geb. Barchem ca. 1570, overl. Barchem >21.05.1628, tr. <1608

31. Jenneken ten Kotte, geb. Stadtlohn (Duitsland) ca. 1580

56. Jan Korterink, geb. Barchem ca. 1550, overl. Barchem <21.09.1608 (zie ook 16.)

58. Hendrik van Haerle, burgemeester van Lochem, geb. ca. 1557, overl. Lochem <20.05.1630 (zie ook 18.), tr. (2) Lochem 25.06.1626 Aeltien Loesink, tr. (1) Lochem 26.05.158

59. Gertken Jansen Tiessink, geb. Lochem ca. 1565, overl. Lochem 25.04.1626 (zie ook 19.)

60. Garrit Luikens Hassink, geb. Barchem ca. 1535

62. Lambert ten Kotte, geb. Stadtlohn (Duitsland) ca. 1550, tr.

63. Marie, geb. ca. 1555

Kwartierstaat Hendrik

1.      Hendrik Enserink, eerder Brinkerhof, geb. Vorden op Brinkerhof ca. 1693, overl. Vorden 06.07.1751, tr. Vorden 08.05.1728 Anneken Veltmaat (zie boven).

Ik stam niet alleen van deze Hendrik af, maar ook van zijn zuster Teuntjen.

2.      Hermen Lucassen Brinkerhof / Klein Smeenk, geb. Vorden ca. 1657, overl. >1736, tr. Vorden 26-10-1690

3.      Elsken Jansen Joink, geb. Vorden <1667, overl. Vorden 08.12.1748

Een straatnaam in Vorden herinnert aan boerderij Brinkerhof

4.   Lucas Jansen Smeenk, geb. Vorden ca. 1633, overl. Vorden 25.10.1692

6.      Jan Bartels Joink, geb. Vorden ca. 1633, overl. Vorden 25-10-1692, tr. (2) Vorden 1667 Beernten Arnt Hilverink, tr. (1) Vorden 01.02.1657 

7.      Essele Hendriks Hassink, geb. Vorden ca. 1635, overl. <1667

12.  Bartolt Gerritsen Joink, geb. ca. 1600, overl. Vorden >10.02.1674. Woont eerst op het Onland, maar verhuist uiterlijk in 1638 naar Joink (Baakseweg 12, Vorden-Veldwijk), tr. ca. 1624

13.  Anna Jansen, geb. ca. 1605, overl. Vorden >21.01.1658

14.  Hendrick Derks op Hassink, geb. Vorden ca. 1600, overl. Vorden >08-10-1674, tr. ca. 1630

15.  Lijsbet, geb. Vorden ca. 1605, overl. >1671

28.  Derck Obbekink op Hassink, geb. Vorden ca. 1560, overl. Vorden <22.02.1633

52.  Willem Obbekink, geb. ca. 1520, overl. Vorden <25.02.1581

Mijn afstamming van Anneken Veltmaat en Hendrik Enserink/Brinkerhof via hun dochter Esselina

1.     Esselina Hendriks Enserink, ged. Vorden 22.05.1729, overl. Baak 23.04.1796, tr. Steenderen 25.11.1652, 23 jaar oud, met Jan Berendsen Harenberg, 36 jaar oud, geb. Baak 00.09.1716, overl. Baak 19.09.1799; zoon van Berend Peters Harenberg (Baak ca. 1685-1752) en Geertje Lammers (ca. 1690-Baak 1749).

Esselina en Jan wonen op Harenberg (Schooldijk 6, Baak). Zij zijn ook voorouders van Bennie Jolink. Hij stamt af van hun zoon Garrit.

2.     Hendrik Harenberg, geb. Baak, ged. 19.05.1760, overl. Baak 27.03.1830, tr. Steenderen 14.08.1796, 36 jaar oud, met Aaltjen Wentink, 23 jaar oud, geb. Baak 22.03.1773, overl. Baak 03.07.1843; dochter van Arent Wentink (1737-1781) en Janna Hendriks Nijland (1740-1800). Arend en Janna wonen op Meggelshuis (Beukenlaan 9, Baak).

3.     Berendina Harenberg, geb. Baak 19.05.1807, overl. Empe 02.06.1876, tr. Zutphen 29.04.1835, 27 jaar oud, met Jan Frederik Langenberg, 25 jaar oud, geb. Empe 14.04.1810, overl. idem 26.03.1881; zoon van Evert Jan Langenberg (Empe 1786-1841) en Hendrika Jansen Jebbink (Warnsveld 1788-Empe 1867)

4.     Everdina Johanna Langenberg, geb. Voorst 02.02.1836, overl. idem 02.04.1914, tr. Brummen 30.04.1864, 28 jaar oud, met  Marinus ten Broek, 23 jaar oud, geb. Voorstonden 30.07.1840, overl. op boerderij Groot Leusveld (Leusvelderweg 2, Empe) 16.04.1914. Ze overlijden slechts 14 dagen na elkaar; zoon van Willem Derk ten Broek (Voorst 1799-Empe 1881) en Aaltje Harms Smit (Beekbergen 1795-Empe 1874)

5.     En mijn grootouders:

Aleida Berendina ten Broek, geb. Empe 13.10.1868, overl. Voorst (De Pannekoek, Oudhuizerstraat 16) 06.06.1937, tr. (2) Voorst 26.08.1911 Jan Hummelman, geb. Gorssel 19.10.1873, tr. (1) Steenderen 20.04.1906, 37 jaar oud, met Harmen Garritsen, 36 jaar oud, geb. Toldijk 07.08.1869, overl. Toldijk (Grote Hietcole, Hoogstraat 10) 20.07.1909; zoon van Arend Gerhard Garritsen (Toldijk 1840-1910) en Tonia Johanna Hartman (Toldijk 1847-1911)

Een eerdere versie van dit artikel verscheen in OTGB - Oostgelders Tijdschrift voor Genealogie en Boerderijonderzoek, 2016-2

Met dank aan mr. A.C.J. (Arnoud) Viersen voor enkele waardevolle aanvullingen

Bronnen (naast de gebruikelijke registers):

·         G. Hesselink, Stamreeks Korterink / Joostink / Veltmaat, OTGB 95.15

·         KRO-programma Brieven boven water, dd 08.05.2011 (terugslag bij te veel kruit)

·         NTR-programma Verborgen Verleden, dd 14.04.2012 (voorouders Bennie Jolink)

·         J. Renema , Familiehuwelijken alom, OTGB 95.12. Daarin onder meer als bron: Interrogatoria en Kondschappen (SAZ) dd 16.8.1734.